"दुई-चार वर्षकाम गर्ने अनि र्फकेर नेपालमा सानदार जीवन जिउने," पाँच वर्षघि अमेरिका पस्दा धनगढीकी हजुरी सिंह, ४५, को सपना यस्तै थियो । नेपाली काङ्ग्रेस समर्थित नेपाल शिक्षक सङ्घकी केन्द्रीय कोषाध्यक्ष रहिसकेकी सिंहको सोचाइ फेरिइसकेको छ ।
काङ्ग्रेस पृष्ठभूमिको मद्दतमा परिवारसहित अमेरिका बसाइको वैधता मात्र पाएकी छैनन् उनले, ग्यास स्टेसन (पेट्रोलपम्प) व्यवसायमा पनि हात हालेकी छन् । नेपाल कहिले फर्किने त ? भन्छिन्, "अब के गई भयो र नेपाल ! परिवार र व्यवसाय नै यहाँ भएपछि ।" बोस्टनमा बस्ने हजुरी अब काठमाडौँ र धनगढीमा रहेको सम्पत्तिसमेत बेचेर अमेरिकामा आफ्नो लगानी बढाउने योजनामा छिन् ।
एकछिन, दक्षिण पश्चिमी राज्य टेक्सासको डालासको कुरा गरौँ । डालासस्थित नर्थलेक कलेजमा पढिरहेकी कार्की थरकी नेपाली छात्रा गैरकानुनी रूपमा बसिरहेको आरोपमा पक्राउ परनि् । तथापि, उनी अहिले धरौटीमा मुक्त भएकी छन् र मुद्दा विचाराधीन छ । फर्काउने सम्भावना नै बढी छ । तर, उनलाई अमेरिकामा बसिरहनु छ, त्यसैले आफूले काम गरेको रेस्टुराँबाट प्रायोजनमार्फ बसाइको वैधताका लागि नेपाली कानुन व्यवसायीको सहयोगमा अध्यागमनमा केस फाइल गरेकी छन् ।
यी प्रसङ्ग अमेरिकाप्रतिको नेपाली आशा अनि मोहका गतिला प्रमाण हुन् । साथै, करयिर होस् या आर्थिक रूपमा सबल हुने होड या अरू केही- हरहालतमा अमेरिकामा बसिरहनु नेपालीका लागि साझा नियोजित रुचि बन्न थालेको छ । हो, नेपालीका लागि पनि अमेरिका बसाइ केही वर्षो प्रयोजनका लागि मात्र रहेन । न्युयोर्कको एक विश्वविद्यालयका नेपाली अध्यापक भन्छन्, "सोझो रूपमा भन्दा विभिन्न उद्देश्य र अध्ययनका लागि यहाँ आउने नेपालीको ठूलो जमात अब देश र्फकनै चाहँदैन । चाहे ती अमेरिका प्रयोजनको लक्ष्यमा सफल हुनेहरू हुन् वा नहुन् ।"
गैरआप्रवासी वैधतामा अमेरिकामा रहेको नेपालीको यस पृष्ठभूमिमा सुरुमै आप्रवासी वैधता पाइसकेका डीभी चिट्ठा विजेताहरूका लागि यो मार्ग झनै सहज बन्दैछ । उसो त जन्मथलोप्रति लगाव अनि फर्किने वाचा गर्ने नेपाली कम्ती छैनन् यहाँ । अमेरिका छिर्दा केही वर्षो योजना बुनेर आउनेहरू हुन् वा अध्ययनपछि फर्किने सोच राख्नेहरू, बसाइको अवधि लम्बिने क्रमसँगै फर्किने लक्षण मधुरो हुँदै मात्र जाने होइन, अमेरिकाको बसाइको जरा गहिरिँदै जान्छ ।
बसाइको वैधता, करिअर, घरबार अनि लगानीसमेत कर्मभूमिमै गर्न लागिपरेका नेपालीका लागि अमेरिका 'हाम्रो' भइरहेको छ । पछिल्लो समय अमेरिकाका हरेक राज्यमा बढ्दै गएको नेपाली समुदायले यसैलाई सङ्केत गररिहेको छ । "अमेरिकामा जति दुःख भए पनि अब बानी परसिक्यो," १२ वर्षेखि बोस्टनमा बस्दै आएका विराटनगरका नमित पोखरेल भन्छन्, "अब के गर्नु नेपाल गएर, कसरी बस्नु त्यहाँ ?"
उल्लेखनीय पक्ष के भने, कर्मभूमिको दलदलमा हराउँदै गएका नेपालीहरू मुख्यतः अमेरिकी जीवनशैलीलाई नेपाल परिपेक्ष्यमा तुलना गर्न चुक्दैनन् । किस्ताबन्दीमै भए पनि अमेरिकी बजारमा सहज पहुँच बनाएका अधिकांश नेपाली जन्मभूमिलाई अभाव, असुरक्षा, महँगीको थलोका रूपमा चित्रण गर्छन् । त्यसले आप्रवासी बसाइलाई नै बल पुर्‍याइरहेको छ ।
डेढ दशकअघि मुस्किलले २५-३० हजारको हाराहारीमा रहेको नेपाली समुदायले अहिले डेढ लाख नाघेको बताइन्छ ।

नफर्किने युवा
तुलनात्मक रूपमा नेपाली युवा वर्ग नै अमेरिका आकर्षाको पहिलो कडी हो । केही वर्षता बर्से पाँच-छ हजारको सङ्ख्यामा नेपाली विद्यार्थी अमेरिका भित्रिन्छन् । जुन सङ्ख्या अमेरिका भित्रिने विदेशी विद्यार्थीको सूचीमा शीर्ष २० को सूचीभित्र पर्छ । मुख्यतः यो नेपाली वर्ग अमेरिका छाड्न चाहँदैन । पहिलो त, उर्वर उमेरमा अमेरिका पुग्ने युवा वर्गमा यहाँको जीवनशैलीले गहिरो प्रभाव पार्छ । श्रमको सम्मान, आत्मनिर्भर जीवन अनि स्वतन्त्र परिवेशले धेरैलाई आकषिर्त पार्छ । लाग्छ, संसार भनेकै यही हो, यसभन्दा अन्यत्र केही पनि छैन । विशेषतः, पढाइमा खासै जम्न नसक्नेहरूलाई यस सोचले अमेरिकामा बाँधिरहेको छ ।
दोस्रो पक्ष, नेपाली विद्यार्थीले पाँच-सात वर्षो अध्ययनकै क्रममा हजारौँ डलर लगानी गर्छन् अर्थात् ५० लाख रुपियाँभन्दा बढी । यसले अमेरिकी श्रम बजारलाई प्रतिस्पर्धी बनाउनु स्वाभाविकै हो । यस अभियानमा पाँच-सात वर्षबितेपछि उचित श्रमको मूल्य प्राप्तिसँगै आत्मनिर्भर बन्दै जाने अवस्था आउँछ र धेरैलाई कर्मभूमि नै प्यारो लाग्छ । यसले नै दीर्घकालीन अमेरिका बसाइको मार्ग खोल्ने गरेको भुक्तभोगीहरू बताउँछन् ।
युनिभर्सिटी अफ मिजोरीमा कम्प्युटर इन्जिनियरङि्मा स्नाकोत्तरको पढाइ गररिहेका निलाव अधिकारी एक सेमेस्टरमा सात हजार डलर शुल्क तिर्छन् । भन्छन्, "पढाइमा यति धेरै लगानी भएपछि केही वर्षत अमेरिकामा काम गर्नैपर्‍यो नि !" सोच त केही वर्षो कर्मपछि नेपाल फर्किने नै छ, अधिकारीको पनि । तर, भविष्यमा के हुन्छ, ग्यारेन्टी भने गर्न नसकिने उनी बताउँछन् ।
सामाजिक परिवेशको उल्टो नितान्त व्यक्तिगत जीवनशैलीमै रमेको अमेरिकी परिवेशका अनुयायी नेपाली युवा वर्ग आफू र आफ्नो परिवारको साँघुरो दायरामै रुमल्लिँदै गएका छन् । आफ्नो ज्ञान र सीपलाई उपयोग गर्दै आर्थिक सम्पन्नतातर्फलम्किएपछि धेरैलाई लाग्छ, सफल निजी जीवनका सामु 'दरद्रि' राष्ट्रियताको के नै अर्थ छ र !
हावर्ड विश्वविद्यालयका प्राध्यापक शिव गौतम अमेरिकाको नेपाली परिवेशलाई 'भर्जियुल नेपाल'का रूपमा परिभाषित गर्छन् । राष्ट्रियताको परभिाषालाई देशको भूगोल, धर्म वा कुनै राजनीतिक विचारधारासँग जोड्ने प्रवृत्त्रि्रति असहमत छन् गौतम । मुलुकको अवस्थासँगै अमेरिकी नीतिका कारण पनि नेपाली दर्ीघकालीन रूपमा बस्न थालेको उनी बताउँछन् । भन्छन्, "व्यक्तिलाई स्वीकार्ने अमेरिकी परिवेशका कारण अन्य देशहरूमा जस्तो यहाँ सधैँ विदेशी भइरहँदैन ।"
नेपालको अस्थिर राजनीति अनि द्वन्द्वात्मक सामाजिक परिवेश पनि नेपालीका लागि अमेरिकाप्रतिको दीर्घकालीन लगावको उत्प्रेरक बनेको छ ।